Za Gusinjepress piše: Rizah GRUDA, profesor i društveni djelatnik
Ismail efendija Nikočević – Smaka, potiče iz ugledne bošnjačke gradske porodice iz Gusinja, od loze Zećirovića. Njegov otac Ferat je bio član Prizrenske lige i najbliži saradnik Ali-paše Šabanagića. Ismailova majka se zvala Šeća, rodom Đukanović.
Njegov brat od amidže bio je Hasan (Hasan-Bajro), koji je od “prijekog suda” crnogorske kraljevske vojske osuđen na strijeljanje zajedno s ocem Bajrom, i sa još četrnaest članova bratstva Nikočević. Hasan-Bajro je istoriji i u narodu poznat kao veliki junak.
Ismail-Smaka Nikočević sa navršenih deset godina upisuje osnovnu školu koju završava u Gusinju. Srednju školu Medresu završio je u Peći. Diplomirao je na Pravnom fakultetu u Solunu (Grčka) sa svoje 24 godine i u to vrijeme je bio jedini pravnik na ovim prostorima.
Zbog bliskosti njegove oca sa Ali-pašom, kao i zbog njegove urođene inteligencije, mladi Ismail je bio Ali-pašin miljenik, koji se lično zalagao za njegovo školovanje. Ismail-ef. je govorio sedam svjetskih jezika i bio veliki poznavalac diplomatije.
Nakon završetka studija vraća se u zavičaj gdje počinje da radi kod čuvenog plavskog Kadije Mulla Jahje-ef. Mušovića. Smail efendija kasnije dobija i titulu Muderisa i ulaže velike napore u opismenjavanju i školovanju naroda.
Zbog zalaganja za autonomiju kao i za ostvarivanje osnovnih ljudskih prava islamskog stanovništva Gusinja i Plava, nekoliko puta je interniran od novih osvajača sandžačkog prostora, Kraljevine SHS, a zatim i Austro-Ugarske. Pošto su se vlasti Kraljevine SHS veoma okrutno ponašali prema autonomnom stanovništvu islamske vjere, Smail efendija u cilju odbrane naroda, u to vrijeme jedine saveznike pronalazi u islamskim prvacima na Kosovu sa kojima je čitavo vrijeme sarađivao.
Posthumno je odlikovan ordenom i titulom heroja od strane albanske Vlade. Nakon povratka sa internacije (zarobljeništva) 1916. obavlja funkciju predsjednika Opštine Gusinje, a kasnije je bio zapovjednik Plavsko-gusinjskog bataljona koji je formiran u svrhu odbrane mjesta od neprijateljski nastrojenog okupatora.
Povlačenjem srpske vojske sa Solunskog fronta preko Plava i Gusinja 1918/1919., dešavaju se strašni zločini nad stanovništvom Plava i Gusinja. Ovaj zločin historija bilježi kao genocid nad Bošnjacima i Albancima. Veliki broj civila ovog kraja da bi spasili goli život bježi u Skadar koji je tada, kao i čitava Albanija, bio pod okupacijom Austro-ugarske. Austro-ugarska uprava u Albaniji da bi zaštitila prognanike iz Plava i Gusinja organizuje logor u selu Barbaluš pokraj Skadra. Tokom čitavog boravka u Skadru Ismail efendija Nikočević je u stalnom kontaktu sa istaknutim prvacima u Gusinju i Plavu, Bejtom Pljavom (Medunjaninom), Osmanom Ferovićem i dr., Ismail efendija konstantno vodi pregovore sa zvaničnicima i stranim ambasadorima u Skadru i traži zaštitu za logoraše u Barbaluš, njihov bezbjedan povratak u zavičaj. Također izričito zahtjeva priznavanje neke vrste političke autonomije za Gusinje i Plav.
Nepokolebljiva diplomatska borba Ismail efendije Nikočevića je zasmetala srpskoj vladi koja je nekoliko puta zahtijevala da odustane od svojih ciljeva. Pokušali su i da ga potkupe, ali bezuspješno. Jednostavno je bio nesalomljiv u borbi za prava bošnjačkog i albanskog, kao cjelokupnog islamskog življa u Plavu i Gusinju. Da bi ga uklonili, srpska vlada je platila 560.000 frana-ka za njegovu likvidaciju.
Ubijen je u selu Barbaluš 25.oktobra 1919.godine.
(Iz knjige autora „Znamenite ličnosti Gusinja“)
